توضیحات

فصل اول: منطق و تفکر
فصل دوم: تفکر در حوزه تصورات
فصل سوم: تفکر در حوزه تصدیقات
فصل چهارم: مغالطات

در فصل اول، مصنف پس از بحث پیدایش منطق و تدوین علم منطق به وسیله ارسطو، اصطلاحاتی از قبیل منطق اسلامی، منطق ریاضی، منطق مادی و منطق کاربردی را توضیح می‌دهد.

وی در پایان فصل با توجه به تعریف منطق و آمدن قید تفکر در آن، به تعریف تفکر و بیان اقسام آن می‌پردازد و به این نتیجه می‌رسد که «منظور از تفکر منطقی، همین تلاش ذهن در رسیدن از معلومات تصوری و تصدیقی قبلی به معلومات جدید است» (ص 23) و از همین تعریف فکر، نتیجه می‌گیرد که «ما در فصل‌های دوم و سوم این کتاب به ترتیب درباره انواع تفکر در حوزه تصورات و تصدیقات سخن خواهیم گفت. قواعد منطقی مربوط به درست فکر کردن در هر یک از این دو حوزه را توضیح خواهیم داد». (ص 23 ـ 24)

فصل دوم: تفکر در حوزه تصورات

نگارنده در آغاز فصل دوم، به توضیح چند اصطلاح می‌پردازد:

سه مقام: خارج، ذهن، زبان. (وی به صورت تصویری این عوالم را روی ذهن انسان پیاده می‌کند. تصویر یک انسان را ترسیم می‌کند که درختی بیرون از ذهن و داخل ذهن او وجود دارد که یکی مقام واقع و دیگری مقام ذهن است. وی سپس در یک ساده‌سازی، ارتباط این سه مقام را در یک نمودار بیان می‌کند که البته خالی از تسامح نیست. (ص 32)

وی در ادامه فصل، با مقایسه بین دو مفهوم کلی نسبت‌های چهارگانه تساوی، تباین، عام و خاص مطلق و من وجه را با استفاده از شکل توضیح می‌دهد. سپس در پایان فصل، با بهره‌مندی از نسبت عموم و خصوص مطلق، طبقه‌بندی بین مفاهیم را بیان می‌کند.

از ابتکارات ایشان این است که با استفاده از تشخیص عام و خاص بین مفاهیم، به بحث طبقه‌بندی مفاهیم می‌پردازد. (ص 41) همچنین پس از بیان چیستی و اقسام تقسیم، فایده و اهمیت تقسیم منطقی را بیان می‌کند. (ص 52)

وی در ادامه به بیان اقسام تعریف از نظر هدف می‌پردازد.

تفکر در حوزه تصدیقات:

وی در آغاز این فصل به توضیح جمله خبری یا قضیه می‌پردازد. وی پس از بیان ارکان قضیه، درباره قضایای مرکب توضیح خوبی داده است.

استدلال

پس از توضیح درباره قضایای بسیط، به استدلال که همان تفکر در حوزه تصدیقات است، می‌پردازد. و در ادامه به بحث استقرا می‌پردازد.